Dlaczego właściwa wiedza o uprawie jęczmienia ozimego jest tak ważna? Jaki jest optymalny termin siewu i na co powinniśmy zwrócić uwagę?

Jęczmień ozimy jest jedną z najstarszych roślin uprawnych, a zarazem jedną z najważniejszych roślin zbożowych na świecie. 

Podstawowym zastosowaniem tego zboża jest pasza dla zwierząt, dużą role odgrywa też w przemyśle spożywczym, lecz największą wartość rynkową zyskuje dzięki przemysłowi piwowarskiemu. 

Poza tym pełni on również istotną rolę w ekosystemie. Siew jęczmienia ozimego ma wiele zalet, jednakże by być zadowolonym z plonów, niezbędna przy tym jest odpowiednia wiedza, gdyż zbyt wczesny lub późny siew może przysporzyć wiele problemów.

Co warto wiedzieć o jęczmieniu ozimym?

Jęczmień ozimy ma wiele zalet np. jest uprawą, która potrafi gospodarować dużą ilością wody zgromadzonej zimą, jednak jej nadmiar może powodować pojawienie się wielu chorób.

Jęczmień ma wiele odmian, więc należy pamiętać o tym aby dopasować ją do warunków regionalnych.

Przeciętny okres wegetacji tego zboża to około 3 miesiące, dlatego prawidłowy termin wysiania jest ważny, gdyż odpowiednio wcześnie zasiany jest łatwiejszy w uprawie. W tym czasie roślina zdąży prawidłowo ukorzenić się, wyrosnąć oraz się rozkrzewić, dzięki czemu zgromadzi wiele cukrów, które pomogą jej przezimować.

Zbyt wczesny lub późny siew jęczmienia ozimego - skutki.

Zasianie tego zboża w optymalnym terminie jest bardzo istotne, gdyż zbyt wczesny lub późny siew niekorzystnie wpływa na jego uprawę oraz może prowadzić do licznych problemów.

Zbyt wczesny wysiew prowadzi do tego, że jęczmień rośnie przesadnie wybujały, co bardziej naraża rośliny na inwazję mszyc, które przenoszą choroby wirusowe, takie jak żółta karłowatość jęczmienia oraz na rozwój różnych grzybów, takich jak mączniak prawdziwy. Dodatkowo może to źle wpłynąć na jego przezimowanie. Intensywny atak wirusów na plantacje może sprawić, że na wiosnę konieczna będzie jej likwidacja.

Zbyt późno uprawiany jęczmień może powodować jego wolniejszy wzrost co może sprawić, że roślina będzie niewystarczająco rozkrzewiona wchodząc w spoczynek zimowy. Późne zasianie nie pozwoli również na właściwe ukorzenienie się tego zboża.

Termin siewu jęczmienia ozimego

Czas rozpoczęcia siewu wcale nie jest taki oczywisty, gdyż jest on ruchomy. Kiedy siać jęczmień ozimy? Okres ten zwykle wypada mniej więcej od połowy września, choć dokładna data jest zależna od regionu Polski. W warunkach przeciętnej jesieni optymalny termin siewu dla poszczególnych regionów wygląda następująco:

• Od 10 do 15 września - wschodnia część kraju;
• Od 12 do 18 września - centralna Polska;
• Od 16 do 20 września - zachodnia część kraju.

Jednak w zależności od panujących w danym sezonie temperatur termin siewu jęczmienia ozimego może ulec przesunięciu, gdyż im jesień będzie dłuższa i cieplejsza tym później przypadnie pora jego wysiewu.

Jeśli zaś chcemy zasiać jęczmień hybrydowy, możemy zrobić to już od II dekady września. Optymalny termin siewu jęczmienia ozimego hybrydowego w poszczególnych regionach to:

• Od 16 do 20 września - wschodnia część kraju;
• Od 20 do 25 września - zachodnia część kraju.

W kwestii przesunięcia terminu siewu jęczmienia hybrydowego działa taka sama zasada, czyli w przypadku długiej i ciepłej jesieni podane terminy siewu ulegają przesunięciu i przypadają później.

Co to jest jęczmień hybrydowy?

Jęczmień hybrydowy jest coraz częściej wybierany przez rolników dzięki bardzo wysokiemu potencjałowi plonu, zdolności ponadprzeciętnego krzewienia się, niewielkiej podatności na wyleganie się czy też wyróżniającej się zimotrwałości.

Czym jest więc jęczmień hybrydowy? Jest to genetyczna krzyżówka odmiennych roślin rodzicielskich, które łączą swoje wspólne cechy by powstała z nich hybryda rośliny miała zwiększoną wydajność czy też odporność.

Jaką glebę potrzebuje jęczmień ozimy?

Do posiewu jęczmienia właściwy będzie żyzny i dobrze zdrenowany ił. W częściach kraju gdzie zimy są suche i łagodne dla jęczmienia najlepsza będzie lekka i gliniasta gleba. Oprócz tego podoła on lepiej niż inne zboża na ziemiach lekko zasadowych. Dobrze poradzi sobie również w przypadku gleb suchych i lekkich.

Gęstość siewu jęczmienia ozimego.

Gęstość siewu ma ogromne znaczenie lecz jest ona zależna od odmiany jęczmienia i stanowiska glebowego. Upragniona obsada dla odmian wielorzędowych na glebach kompleksu pszennego wadliwego i żytniego bardzo dobrego wynosi 450-500/m2, natomiast na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego i pszennego dobrego jest to 500-550 szt./m2. 

Normę wysiewu można obliczyć za pomocą wzoru (MTZ x obsada) / siła kiełkowania = ilość wysiewu (kg/ha. Zatem optymalna gęstość siewu powinna być następująca:

• Od 220 do 270 ziaren/m2 - przy wczesnym terminie zasiania
• Od 270 do 320 ziaren/m2 - w optymalnym terminie zasiania
• Od 320 do 350 ziaren/m2 - w opóźnionym terminie zasiania
• Natomiast odmiany dwurzędowe jęczmienia wysiewa się gęściej o 30 ziaren/m2.
• W przypadku gdy jęczmień jest hybrydowy gęstość wysiewu powinna wynosić około 170 do 240 ziaren/m2.

Przy wysiewie warto zwrócić uwagę na to by jęczmień siać w rozstawie rzędów około 10-15 cm, oraz na głębokości 3-4 cm do zagęszczonej roli.

Podstawowe nawożenie jęczmienia.

Przez słabo rozwinięty system korzeniowy jęczmień ozimy ma duże zapotrzebowanie na różne składniki takie jak azot, potas, fosfor, wapń, magnez, siarka czy też trochę mniejsze na żelazo, mangan, cynk, miedź, bor i molibden. 

Jęczmień jest dość wrażliwy na niedobór potasu oraz bardzo wrażliwy na niedobór fosforu, są to podstawowe składniki, które należy stosować przed jego zasianiem. 

Dawkowanie nawożenia zależy od kompleksu glebowego oraz ilości danych składników w ziemi. Jęczmień licznie pochłania potas, gdyż jest on odpowiedzialny za ważne funkcje przy odżywianiu tej rośliny. Zwiększa on również odporność na suszę oraz ułatwia jej przezimowanie. Fosfor natomiast działa na szybki i prawidłowy wzrost korzeni, co ułatwia roślinie pobieranie większej ilości składników pokarmowych oraz wody.

Przy jęczmieniu ozimym można stosować nawozy wieloskładnikowe lub pojedyncze. Niestety często zdarza się, że niektóre składniki nawozów są słabo rozpuszczalne w wodzie, co ogranicza ich dostęp do roślin, dlatego przed zakupem warto zwrócić uwagę na ich formę chemiczną.

Kiedy jest czas na zbiory?

Standardowy okres uprawy to około 6-7 miesięcy, lecz wszystko zależy od terminu zasiania i dojrzałości. 

Najlepszy moment na zbiory jęczmienia ozimego jest wtedy, gdy osiąga on dojrzałość woskową (ziarniaki łatwo rozcierają się między palcami lub łatwo złamać je pod paznokciem) albo pełną (ziarniaki są twarde i trudno podzielić je paznokciem). Te fazy dojrzałości to okres, gdy jęczmień zdobywa około 14-15% wilgotności, co jest bardzo istotne, ponieważ za suche ziarna będą zbyt podatne na uszkodzenia mechaniczne.

Podsumowanie

Uprawy ozime odgrywają ważną rolę w gospodarce oraz zapewniają ważne usługi ekosystemowe np. ograniczają erozję gleby, sekwestrują węgiel w postacie materii organicznej, zapewniają siedliska dzikich zwierząt oraz ograniczają wyciek składników odżywczych do zbiornika wód powierzchniowych i podziemnych.

Odpowiedni termin wysiania ma duże znaczenie, ponieważ zbyt wczesny siew naraża jęczmień na różnorakie choroby i szkodniki oraz rozwój takich patogenów jak mączniak prawdziwy lub inne grzyby, natomiast za późno zasiany jęczmień może być niedostatecznie rozkrzewiony oraz ukorzeniony, co jest ważne przy jego wejściu w spoczynek zimowy.

Teoretycznie jest to dość prosta uprawa, która wymaga odpowiedniego dobrania nasion do warunków klimatycznych oraz glebowych, jednocześnie pamiętając o dobrym terminie siewu i odstępach siania.